Somali blog – somalimind.com
  • HOME
  • GENERAL
  • HISTORY
  • Politics
  • How to get in touch

Somali Blog - Somalimind.com

RSS FeedTwitterFacebook
Aug 25 2019

Nidaamka Federaalka Soomaaliya

Posted by M Shire
Tweet

Jahawareerka ugu wayn ee ku dhacay dadka Soomaaliyeed waa qaabka dawladnimo ee aynu qaadanay iyo sida khaldan ee loo isticmaalay. Tusaale, inta badan goobaha shaqada waxay la daala dhacayaan farqiga wayn ee u dhaxeeya qaabeenta shaqada (work-as-designed) iyo qabashada shaqada (work-as-done). Midda hore waxay si toos ah u hagaysa sidee loo qaban karaa shaqada taalo, midda labaadna waxay si toos ah u qeexaysa shaqada rasmiga ah ee laga qabanayo goobta shaqada (work environment). Inta ay jirto hab si joogto ah loogu wada xiriirayo isla markaana lagu wadaagayo heerka uu marayo qorshihii la dejiyey iyo shaqadii la qabtay, sida caadiga ah hayadahaasi waxay u sameeyaan horumar iyo hor usocod dhanka saxda ah.

Sidaas si la mid ah, Soomaaliya waxay leedahay dastuur ku-meel-gaar ah weli aan si buuxda loo dhamaystirin oo lagu sii shaqeyn karo (work-as-designed) laakin sida Dawladda Federalka iyo maamul-goboleedyada ugu dhaqmaan ayaa ah mid lid ku ah waxa ku qoran dastuurka dalka (work-as-done).

Badanna nidaamka federaalka, waxaa loo qaybiyaa laba qaybood. Qeybta kowaad waa mid ku dhisan badnaanshaha hal qowmiyad (Mono-national federalism), sida Jarmalka iyo dalka Uustariya. Qeybta labaad waa mid ku dhisan kala duwaanashaha qowmiyaddaha kuna midoobay habka federaal heer qaran ah (multi-national federalism) tusaale waxaa ka mid ah dalka Itoobiya oo u qaybsan qaab kala duwanaashada qowmiyeedeed sida Soomaalida, Tigree, Oromada iwm.

Markii labadaas qaab la eego waxaa kugu soo dhacaya in Soomaaliya loo dhisay habka hore ee mono-national federation madaama Soomaalidu yihin dad isku isir ah, taasina waa mid aan sax ahayn, maxaa yeelay, Soomaaliya malahan nidaamkaas ku dhisan qaabkaas isu dheeli-tiraya awood-qeybsiga dowliga ee maamulka dowladda dhexe iyo goboladda.

Balse, xaqiiqdi markii la eego sida ay maamulada u dhisanyihin waa qaabka labaad ee aan kor ku soo xusnay ee multi-national federation, madaama uu ku saleeysan yahay qaab qabiili.

Kadib markii aan la dhaqan-gelin awood-qeybsiga rasmiga ee ku xusan dastuurka, waxay kaliftay in xiriirka dawladda iyo maamul goboleedyada noqdo mid aad u kala fog.

Sidaas awgeed, maamul goboleedyada waxay si tartiib ah iskood u samaysteen hab maamul oo iskii u taagan kaas oo metelaya sidii dawlado ku midoobay hal ujeedo (confederation) laakiin leh xudoodo cayiman, tusaale waxaynu usoo qadan karnaa Midowga Yurub.

Adduunkana kama jirto dawlad goboleed xubin ka ah dawlad ku dhisan qaab federaal ah hadana sameeya waxyaabahan xoos ku xusan:

  • In loo qaabilo madaxda qaranka sida madax shisheeye marka ay booqaanyaan magaalooyinka ku yaala maamul goboleedyada. Waxaad arkaysa iyagoo lagu soo dhaweenayo ciidamada bambayda, heesta calanka, iyo masrax laga qudbeeyo oo lasoo dhigay calanka dalka iyo calanka maamul goboleedka, sida iyagoo siman.
  • In ay yiraahdana waxaanu u jarnay xiriirkii dawladda dhexe markii sida ay doonayaan waxba u dhicin.
  • In dastuurka maamul goboleedyadu leeyahay awoodo aad moodo inu ka sareeyo dastuurka qaranka.
  • In ay la sameeyaan heshiisyo caalami ah dawladdaha shisheeyo iyagoon soo marin dawladda dhexe.
  • In ay si iskood ah u maamulaan gegidda diyaaradaha iyo dekadaha kuwaas oo ah hanti qaran una diidaan maamulkeeda dawladda dhexe.
  • Inay ay qaybo ka mid ah ciidamada qaranka iyo sirdoonka weli maamulan maamul goboleedyada halkii ay ka maamuli lahayd dawladda dhexe.

Gebogabdii, si looga gudbo is fahamwaaga ka jira loona helo hab ku dhisan maamul wadaag si federaal ah, dawladda Soomaaliya waxaa laga rabaa in ay heshiis rasmi ah ay la gasho maamul goboleedyada, ayna xadido awoodda aan xadka lahayn ay isticmalaan maamul goboleedyada midkaas oo u eg sidii dawladdo yaryar oo madaxbanaan oo caalamka aan aqoonsanayn.

Si taasi u hirgasho:

  • Waa in ciidamada qaranka ka shaqeeya maamul la hoos keeno wasaaradda Difaaca ee Dawladda Federaalka.
  • Waa in dastuurka la dhamaystiro isla markaana u noqdo mid si joogto ah loogu shaqeeyo.
  • Waa in la dhameystiro lana xoojiyo Maxkamada Dastuurka ah si marka is faham waa dhexmaro dawlad goboleedyada iyo Dawladda Federaalka ay maxkamadu noqoto meesha loo laabto halkii la oran laha xiriirkaanu dawladda u jarnay.
  • Waa in hantida qaranka ee ku jirta gacanta maamul goboleedyada lagu wareejiyo Dawladda Federaalka.

No comments yet.

Add a comment Cancel Reply

About Me

M Shire

Salam, welcome to my blog!

RECENT POSTS

  • Djibouti Ep. 1 | Horn of Africa | You’re Going Where? Travel Series | Full Documentary HD
  • Indeed, Allaah is ever watching over you
  • Hooyo (mother) and Aabbo (father)
  • He shaped you and then made your shapes beautiful
  • Nidaamka Federaalka Soomaaliya

RECENT COMMENTS

  • Liban Awale Jama on Rare historical images of the day-to-day life of Somali nomads
  • Mohamed abdulbari on Baardheere Religious Scholars
  • Mohammed M Hilowle on Tusaale Waalid — Parental example
  • Mohammed Ibrahim Shire on Nasiib Buundo: a forgotten Somali Bantu anti-colonial leader
  • A.M.A on Nasiib Buundo: a forgotten Somali Bantu anti-colonial leader

ARCHIVES

  • April 2020
  • December 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • May 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • September 2018
  • July 2018
  • October 2017
  • February 2017
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • February 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • June 2013
  • April 2013
  • March 2013
  • February 2013
  • January 2013
  • December 2012
  • September 2012
  • August 2012
  • July 2012
  • June 2012

Archives

  • April 2020
  • December 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • May 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • September 2018
  • July 2018
  • October 2017
  • February 2017
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • February 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • June 2013
  • April 2013
  • March 2013
  • February 2013
  • January 2013
  • December 2012
  • September 2012
  • August 2012
  • July 2012
  • June 2012

CATEGORIES

  • General
  • History
  • Politics

LINKS

  • Facebook

Categories

  • General
  • History
  • Politics
  • Uncategorized

Contact Me

Somalimind.com 2018. All rights reserved.